ARAŞTIRMA ve VERİ TOPLAMA
Araştırma
ve veri toplama:
Şahmuratlı Köy'ünde güneş enerjisi kullanımının gösterimi ve yayımı projesi 2006 yılı Mart ayı başında hızlı ve yoğun bir programla başlamıştır. Bu ilk ara raporda projenin başlangıcından itibaren gerçekleştirilen faaliyetlerle ilgili bilgiye ve yakın dönem planlarına yer verilmiştir. Bu kapsamda, çalışmalar, Kerkenes Projesi ekibi ve ODTÜ Mimarlık Fakultesi öğretim üyeleri tarafından Ankara'da ve Şahmuratlı Köy'ünde Köy Derneği tarafından eş zmanalı yürütülmektedir. Mart ve Nisan ayları boyunca Şahmuratlı Köy'üne gerçekleştirilen üç adet gezi ve toplantı ile hem güneş enerjisinin yerel kullanım metodalrına dair veriler toplanmış hem de Ankara'da ve Yozgat'da yürütülen çalışmaların bütünleşik ilerlemesi sağlanmıştır.
Proje Saha Çalışmaları:
Projenin sözleşme süreçlerinin tamalanmasından sonra vakit kaybetmeden çalışmalara Şahmuratlı Köy'ünde yapılacak saha calışmaları ile Mart'ın ilk haftası başlandı ve 4-5 Mart 2006 tarihinde Kerkenes'e gidildi. Bu ilk saha gezisindeki amaç proje de yer alan güneş ocakları, tarım ürünü kurutma üniteleri ve güneş enerjisi ile su ısıtma sistemlerinin en uygun tasarımlarının geliştirilmesi için kullanıcı olacak köy halkının alışkanlıklarını ve ihtiyaçlarını ve pasif güneş enerjisi kullanımı için köyde cephede duvar-cam alanı ve yönelim olarak en uygun binayı belirlemekti.
Güneş Ocakları ve Fırınları
Gezi öncesinde Ankara'da yapılan toplantılarda , ODTÜ öğretim üyelerinden Güner Mutaf ve Refik Toksöz'ün çalışmalarıyla halkın pişirme alışkanlıklarına yönelik bilgileri edinmek için en uygun teknik belirlendi ve bu teknikle oluşturulacak tasarımlar için girdileri oluşturacak bilgileri edinmek üzere anket soruları hazırlandı. Bu sorular hazırlanırken temel fikir köyün, özellikle hanımların, yemeklerini alışageldiklerinden farklı bir enerji kaynagi kullanarak ve daha önemlisi farklı beceri ve alışkanlıklar gerektirecek bir sürece hazir olup olmadıklarını anlamak ve bu süreçte karşılaşılabilecek teknik sorunları belirleyip ortadan kaldırmak için gerekli önlemleri almaktı.
Yapılan ilk gezide Kerkenes'de oldukca yogun çalışarak, birçok konu için birden bilgi toplandı. Harun Muratdağı'nın da ODTÜ'den Özgecan Canarslan, Emre Ilgın, Evren Yaylacı, Ayşegül Yeniaras, Çağrı Çakır ve Neşen Sürmeli'den oluşan ekibe katılmasından sonra köyde hane hane dolaşarak birçok kişiyle görüşme yapıldı. Saha çalışmasında daha çok kişiyle görüşebilmek amacıyla gruplar halinde tüm köyü dolaşarak belirlediğimiz anket sorularını köy halkı ile beraber cevaplandırıldı.
Şahmuratlı Köy'ünde güneş enerjisi kullanımının gösterimi ve yayımı projesi 2006 yılı Mart ayı başında hızlı ve yoğun bir programla başlamıştır. Bu ilk ara raporda projenin başlangıcından itibaren gerçekleştirilen faaliyetlerle ilgili bilgiye ve yakın dönem planlarına yer verilmiştir. Bu kapsamda, çalışmalar, Kerkenes Projesi ekibi ve ODTÜ Mimarlık Fakultesi öğretim üyeleri tarafından Ankara'da ve Şahmuratlı Köy'ünde Köy Derneği tarafından eş zmanalı yürütülmektedir. Mart ve Nisan ayları boyunca Şahmuratlı Köy'üne gerçekleştirilen üç adet gezi ve toplantı ile hem güneş enerjisinin yerel kullanım metodalrına dair veriler toplanmış hem de Ankara'da ve Yozgat'da yürütülen çalışmaların bütünleşik ilerlemesi sağlanmıştır.
Proje Saha Çalışmaları:
Projenin sözleşme süreçlerinin tamalanmasından sonra vakit kaybetmeden çalışmalara Şahmuratlı Köy'ünde yapılacak saha calışmaları ile Mart'ın ilk haftası başlandı ve 4-5 Mart 2006 tarihinde Kerkenes'e gidildi. Bu ilk saha gezisindeki amaç proje de yer alan güneş ocakları, tarım ürünü kurutma üniteleri ve güneş enerjisi ile su ısıtma sistemlerinin en uygun tasarımlarının geliştirilmesi için kullanıcı olacak köy halkının alışkanlıklarını ve ihtiyaçlarını ve pasif güneş enerjisi kullanımı için köyde cephede duvar-cam alanı ve yönelim olarak en uygun binayı belirlemekti.
Güneş Ocakları ve Fırınları
Gezi öncesinde Ankara'da yapılan toplantılarda , ODTÜ öğretim üyelerinden Güner Mutaf ve Refik Toksöz'ün çalışmalarıyla halkın pişirme alışkanlıklarına yönelik bilgileri edinmek için en uygun teknik belirlendi ve bu teknikle oluşturulacak tasarımlar için girdileri oluşturacak bilgileri edinmek üzere anket soruları hazırlandı. Bu sorular hazırlanırken temel fikir köyün, özellikle hanımların, yemeklerini alışageldiklerinden farklı bir enerji kaynagi kullanarak ve daha önemlisi farklı beceri ve alışkanlıklar gerektirecek bir sürece hazir olup olmadıklarını anlamak ve bu süreçte karşılaşılabilecek teknik sorunları belirleyip ortadan kaldırmak için gerekli önlemleri almaktı.
Yapılan ilk gezide Kerkenes'de oldukca yogun çalışarak, birçok konu için birden bilgi toplandı. Harun Muratdağı'nın da ODTÜ'den Özgecan Canarslan, Emre Ilgın, Evren Yaylacı, Ayşegül Yeniaras, Çağrı Çakır ve Neşen Sürmeli'den oluşan ekibe katılmasından sonra köyde hane hane dolaşarak birçok kişiyle görüşme yapıldı. Saha çalışmasında daha çok kişiyle görüşebilmek amacıyla gruplar halinde tüm köyü dolaşarak belirlediğimiz anket sorularını köy halkı ile beraber cevaplandırıldı.
Güneş
enerjisi kullanım teknikleri için gerekli kullanıcı bilgileri Kerkenes
projesi ekibi ve Köy halkı tarafından beraber oluşturuldu.
Yapılan
görüşmelerde köyde en çok pişirilen yemekler, bunları hazırlamak için
gerekli koşullar, yemek hazırlama saatleri, sebze ve meyve kurutma dönemleri
ve miktarları ve en çok kurutulan tarım ürünler hakkında bilgi toplandı.
Bu konularda ve projenin kapsadığı tüm aktiviteler için köy genelinde
bilgilendirme ve fikir paylaşımında bulunuldu. Genel olarak sorulara aşağıda
belirtilen ortak cevaplar alındı
Köy
halkı bir önceki sene kurutuukları armut erik ve kayısı gibi ürünleri
çuvallarda depolayıp tüm yıl boyunca tüketiyor.
Ocak ile pişirme ve yeme alışkanlıkları:
Genelde patlıcan, kuru fasulye gibi sulu tencere yemekleri ve ozellikle çorba pişiriliyor. Herbir akşam yemeği için 20-25 cm'lik tencerelerde iki çeşit yemek pişiriliyor. Yemek pişirme saatleri çok yoğun bir tarla çalışması olmadığı için çok sınırlı değil bu konuda köy kadınları değişime açıklar. Ocaklarla yazın erken saatlerde de yemek pişirilebileceği, genelde de öğlen yemeğinin hemen arkasından akşam yemeği hazirliklarinin başladığı, yazın genelde yemek yeme saatinin 19:00-20:00 olduğu belirlendi.
Genelde patlıcan, kuru fasulye gibi sulu tencere yemekleri ve ozellikle çorba pişiriliyor. Herbir akşam yemeği için 20-25 cm'lik tencerelerde iki çeşit yemek pişiriliyor. Yemek pişirme saatleri çok yoğun bir tarla çalışması olmadığı için çok sınırlı değil bu konuda köy kadınları değişime açıklar. Ocaklarla yazın erken saatlerde de yemek pişirilebileceği, genelde de öğlen yemeğinin hemen arkasından akşam yemeği hazirliklarinin başladığı, yazın genelde yemek yeme saatinin 19:00-20:00 olduğu belirlendi.
Köy'de
herkesin kendi tüketimi için kuruttuğu meyve ve sebzeler.
Tarım Ürünleri Kurutma alışkanlıkları:
Encok kurutulan ürünler; Domates, patlıcan, kırmızı biber, dolmalık biber, yeşil fasulye, bamya, maydanoz, cacık otu, madımak otu, nane, dereotu, kayısı, armut, ve erik.
Miktar; 5-6 kişilik bir aile ortalama 20 kilo patlıcan, 15 kilo domates, 20 kilo fasulye kurutuyor. Genelde balkonlarda ve bahçelerde toprak üzerinde kurutma yapılması sebebiyle tozdan ve kirden korunma sağlayacak kapalı bir kurutma ünitesini denemeye oldukça istekliler.
Zaman; Kurutma işlemleri Temmuz, Ağustos ve Eylül aylarında yapılıyor. Sahada yapılan çalışmaları takiben köy kadınlarının katıldığı bir toplantı düzenlendi. Bu toplantıda ocakların nasıl kullanılacağı ve ortak kullanıma yönelik kurutma raflarının köyde yerleştirilebileceği yerler tartışıldı. Genel görüş köyde ortak kullanım için mevcut bir açık alan olmaması dolayısıyla Kerkenes Eko-Merkez bahçesinde kurulacak bir alanın kullanılması yönündeydi.
Encok kurutulan ürünler; Domates, patlıcan, kırmızı biber, dolmalık biber, yeşil fasulye, bamya, maydanoz, cacık otu, madımak otu, nane, dereotu, kayısı, armut, ve erik.
Miktar; 5-6 kişilik bir aile ortalama 20 kilo patlıcan, 15 kilo domates, 20 kilo fasulye kurutuyor. Genelde balkonlarda ve bahçelerde toprak üzerinde kurutma yapılması sebebiyle tozdan ve kirden korunma sağlayacak kapalı bir kurutma ünitesini denemeye oldukça istekliler.
Zaman; Kurutma işlemleri Temmuz, Ağustos ve Eylül aylarında yapılıyor. Sahada yapılan çalışmaları takiben köy kadınlarının katıldığı bir toplantı düzenlendi. Bu toplantıda ocakların nasıl kullanılacağı ve ortak kullanıma yönelik kurutma raflarının köyde yerleştirilebileceği yerler tartışıldı. Genel görüş köyde ortak kullanım için mevcut bir açık alan olmaması dolayısıyla Kerkenes Eko-Merkez bahçesinde kurulacak bir alanın kullanılması yönündeydi.
Bayanlar
ile toplantı daha önce de biraraya gelinilen boş bir köy evinde yapıldı.
Günes
ile Pasif Isınma
Proje kapsamında yer alan bir diğer konu güneş enerjisinin pasif yöntemlerle mekan ısıtmada kullanılmasıdır. Bu konu mevcut bir binanın uygun cephesine eklenecek güneş mekanı ve burada sera etkisi ile oluşacak havanın, mekan içinde ısınma ya da ısı kayıplarının azaltılması prensibi ile kullanılmasını içerir.
Bu amaçla Şahmuratlı Köy'ünde bu uygulamanın yapılabileceği uygun binaların belirlenmesi konusunda saha çalışmalarında güneye bakan cepheler mimaride en değerli cepheler olarak ortaya çıkmaktadır.
Saha çalışmaları süresince şuanda kullanılmakta olan binalar köy haritası üzerinde gösterilmiş, bu köy binaları aşağıdaki kriterle göz önünde bulundurularak incelenmişlerdir;
--Bu yüzeylerin coğrafi yönü,
-- Yapının kullanış şekli ve kat sayısı
--Şeffaf yüzeylerin dış cephedeki oranı,
Güneş alabilmek için değerli olan güney cephelerinin komşu bina, çevre engeller ya da binanın kendi geometrik şekli nedeniyle gölgede kalmaları, ya da arsa boyutlarının uygun olmaması nedeniyle güneye dar cephe verilmek zorunda kalındığı durumlarda bu yapılar inşaa edilecek güneş mekanı için uygun özellikleri taşımayan binalar olarak sınıflandırılmışlardır.
Çalışmalar sırasında bu yapıların dışında kalan yapılardan, bina cephelerinin normalleri güney ile +/- 10 Derece açı yapan binalar güneş mekanının kurulması konusunda uygunluk açısından birincil derecede potansiyel sahibi binalar olarak sınıflandırılmış ve A Grubu olarak incelenmiştir. Cephe normallerinin güney ile yaptığı açının 10 dereceden fazla olduğu binalar, cephenin Doğu ve Batı yönüne dönük olmasının etkisi ile akşam yada sabah saatlerinde gölgede kalacak olması sebebiyle bir güneş mekanından etkin olarak yaralanmaya uygun görülmemektedir. Bu binalar B Grubu olarak sınıflandırılmıştır. A Grubu binalar içerisinde de kat sayısı ve cephe açıklıklarının oranı gözönünde bulundurulduğunda pasif güneş ısıtma mekanının etkin olarak demonstrasyonu için uygun bir yapı olmadığı belirlenmiştir.
Kerkenes'de 29 Mart 2006'da Tam Güneş Tutulması
EİE ve Sorgun Belediyesi'nin destekleri ile 20 adet güneş ocağı Şahmuratlı Köy'üne ulaştırıldı ve Şahmuratlı Derneği tarafından teslim alınarak, kamyonlardan indirildi ve güvenli bir şekilde güneş ocaklarının kullanımına ilişkin eğitimlerle başlayacak olan aktivite tarihine kadar depolanacakları alana yerleştirildi.Güneş ocaklarından 2 adedi Sorgun Belediyesinde kullanılması ve Sorgun'da tanıtılması amacıyla teslim edilirken diğer iki tanesi Kerkenes Eko-Merkez'de gösterim amacıyla monte edildi. Böylece ilk gösterim etkinlikleri Elektirik İşleri Etüt İdaresi Genel Müdürlüğünden sağlanan 20 adet güneş ocağının 29 Mart tam güneş tutulması günündeki ilk çalışma ile başladı.
Proje kapsamında yer alan bir diğer konu güneş enerjisinin pasif yöntemlerle mekan ısıtmada kullanılmasıdır. Bu konu mevcut bir binanın uygun cephesine eklenecek güneş mekanı ve burada sera etkisi ile oluşacak havanın, mekan içinde ısınma ya da ısı kayıplarının azaltılması prensibi ile kullanılmasını içerir.
Bu amaçla Şahmuratlı Köy'ünde bu uygulamanın yapılabileceği uygun binaların belirlenmesi konusunda saha çalışmalarında güneye bakan cepheler mimaride en değerli cepheler olarak ortaya çıkmaktadır.
Saha çalışmaları süresince şuanda kullanılmakta olan binalar köy haritası üzerinde gösterilmiş, bu köy binaları aşağıdaki kriterle göz önünde bulundurularak incelenmişlerdir;
--Bu yüzeylerin coğrafi yönü,
-- Yapının kullanış şekli ve kat sayısı
--Şeffaf yüzeylerin dış cephedeki oranı,
Güneş alabilmek için değerli olan güney cephelerinin komşu bina, çevre engeller ya da binanın kendi geometrik şekli nedeniyle gölgede kalmaları, ya da arsa boyutlarının uygun olmaması nedeniyle güneye dar cephe verilmek zorunda kalındığı durumlarda bu yapılar inşaa edilecek güneş mekanı için uygun özellikleri taşımayan binalar olarak sınıflandırılmışlardır.
Çalışmalar sırasında bu yapıların dışında kalan yapılardan, bina cephelerinin normalleri güney ile +/- 10 Derece açı yapan binalar güneş mekanının kurulması konusunda uygunluk açısından birincil derecede potansiyel sahibi binalar olarak sınıflandırılmış ve A Grubu olarak incelenmiştir. Cephe normallerinin güney ile yaptığı açının 10 dereceden fazla olduğu binalar, cephenin Doğu ve Batı yönüne dönük olmasının etkisi ile akşam yada sabah saatlerinde gölgede kalacak olması sebebiyle bir güneş mekanından etkin olarak yaralanmaya uygun görülmemektedir. Bu binalar B Grubu olarak sınıflandırılmıştır. A Grubu binalar içerisinde de kat sayısı ve cephe açıklıklarının oranı gözönünde bulundurulduğunda pasif güneş ısıtma mekanının etkin olarak demonstrasyonu için uygun bir yapı olmadığı belirlenmiştir.
Kerkenes'de 29 Mart 2006'da Tam Güneş Tutulması
EİE ve Sorgun Belediyesi'nin destekleri ile 20 adet güneş ocağı Şahmuratlı Köy'üne ulaştırıldı ve Şahmuratlı Derneği tarafından teslim alınarak, kamyonlardan indirildi ve güvenli bir şekilde güneş ocaklarının kullanımına ilişkin eğitimlerle başlayacak olan aktivite tarihine kadar depolanacakları alana yerleştirildi.Güneş ocaklarından 2 adedi Sorgun Belediyesinde kullanılması ve Sorgun'da tanıtılması amacıyla teslim edilirken diğer iki tanesi Kerkenes Eko-Merkez'de gösterim amacıyla monte edildi. Böylece ilk gösterim etkinlikleri Elektirik İşleri Etüt İdaresi Genel Müdürlüğünden sağlanan 20 adet güneş ocağının 29 Mart tam güneş tutulması günündeki ilk çalışma ile başladı.
Kerkenes
Eko-Merkez'de güneş ocaklarının açılışı tam güneş tutulması günü yapıldı.
Hatırlanmaya değer güneş tutulması tartışılmaz olarak 2006 yılı programının
başlangıcı için uygun bir olaydı. Bu sıradışı olaya tanıklık etmek için
600'den fazla insan Kerkenes Dağı'nda toplandı. Birçok kişi tutulma sonrasında
Kerkenes Eko-Merkez'de yerel yöneticilerin, ziyaretçilerin ve köy halkının
katıldığı güneş ocaklarının gösterimine katıldı. Aynı zamanda köyden bayanlar
birçok farklı iç ile hazırlanmış yufka ekmeklerden lezzetli Kerkenes İçli'sini
pişiyorlardi.
29
Mart 2006 günü Demir Çağı Kenti Kerkenes'in surlarına tam güneş tutulmasını
seyretmek için kalabalık toplanırken, köyde kadınlar daha sonra Eko-Merkezi
ziyaret edecekler için çeşitli içlerle yufka ekmeğinden hazırlanmış Kerkenes
İçli'sini pişiriyorladı.
EIE
mühendisi Ahmet Duman, Şahmuratlı Köy'ü Derneği Başkanı Osman Muratdağı,
Kerkenes Projesi Ekibinden Soofia Tahira Özkan ve Neşen Sürmeli güneş
ocakları ve güneş enerjisinin kullanımının yayımı konusunda diğer proje
aktiviteleri konusunda Yozgat Valisi Gökhan Sözer Sorgun Belediye Başkanı
Ali Rıza Arslan'a bilgi verdi.
Güneş
ocaklarının kurulması ve ilk gösterimi yerel halk kadar güneş tutulması
günü Kerkenes Ekolojik Merkezini ziyaret eden yerel yöneticilerin de ilgi
odağı idi. Elektirik İşleri Etüt İdaresi Genel Müdürlüğü mühendislerinden
görevli olarak güneş ocaklarının kurulması ve kullanılması konusunda yerel
halka ve yetkililere bilgi vermek amacıyla Şahmuratlı'da bulunan Ahmet
Duman güneş ocakları konusunda açıklamalar yaptı. Bu etkinlikler sırasında
aynı zamanda proje içerisinde yer alan diğer aktiviteler de yerel halka
ve yöneticilere aktarıldı.