"Yozgat Sorgun'da Güneş Enerjili Tasarımların İyileştirilmesi ve Markalaşma Altyapısının Kurulması Projesi"nin ana konusu "Yozgat Şahmuratlı Köyü'nde Güneş Enerji Kullanımlarının Gösterimi ve Yayımı Projesi" çerçevesinde tasarlanan güneş enerjili tasarımların iyileştirilmesi ve kırsal alanda sürdürülebilir kalkınma sağlamak için bu tasarımlar ile üretilen gıda ürünlerinin (meyze-sebze kuruları, reçel, marmelat, turşu, vb.) markalaşma altyapısını oluşturmaktır.
Yozgat Şahmuratlı Köyü'nde 2006-2007 yılları arasında uygulunan "Yozgat Şahmuratlı Köyü'nde Güneş Enerji Kullanımlarının Gösterimi ve Yayımı Projesi" ile güneş enerjisi kavramı köy halkına tanıtılmış ve güneş enerjili tasarımlar (güneş ocakları, güneş kurutucuları ve güneş kutu fırınları) ile uygulamalar gerçekleştirilmiştir. Çevre dostu ve ekonomik olan güneş enerjili tasarımların kırsaldaki temel kullanımı, hiçbir fosil kaynaklı yakıta gerek duyulmadan, güneşten sağladığı enerji ile yiyecekleri pişirme ısıtma ve kurutmadır. Uygulamalar sırasında köy halkı hem verilen eğitimlere, hem de yapılan tasarım çalışmalarına katıldıklarından güneş enerjili tasarımları kullanmak konusunda ustalık kazanmışlardır. Güneş enerjili tasarımlar ile yaşanan herhangi bir sıkıntıda dışarıdan hiçbir teknik desteğe ihtiyaç duymadan sıkıntıyı kendi başlarına çözebilmektedirler. Bu örnekler, ilk projede hedeflenen yerelde ustalık ve yerelde üretimin başarı ile gerçekleştiğini göstermektedir.
Ancak, zaman içerisinde Yozgat Şahmuratlı Köyü'nde uygulanmış olan güneş enerjili tasarımların kullanılmalarında bazı sorunlarla karşılaşıldığı belirlenmiştir. Bu doğrultuda, önerilen bu proje kapsamında mevcut güneş ocaklarının, güneş kurutucularının ve güneş kutu fırınlarının iyileştirilmesi, daha verimli ve etkin çalışması hedeflenmektedir . Dünyada uygulamaları olan, ancak Türkiye'de henüz uygulaması olmayan Scheffler yansıtıcıları da proje kapsamında incelenecek ve uygulanacaktır.
Güneş enerjili tasarımlarından güneş ocakları, dünyanın birçok ülkesinde yaygın bir şekilde özellikle Çin ve Hindistan'da yemek pişirme, ısıtma ve reçel, marmelat hazırlamada kullanılmaktadır. 2006 senesinde UNDP-SGP tarafından desteklenen "Yozgat Şahmuratlı Köyü'nde Güneş Enerji Kullanımlarının Gösterimi ve Yayımı Projesi" kapsamında, güneş ocakları için EIE tarafından yeni bir tasarım yapılmış ve Şahmuratlı Köyü'nde üretilerek kullanılmaya başlanmıştır. Bu proje sayesinde, Şahmuratlı Köyü'ndeki toplam 15 hanede güneş ocağı bulunmaktadır. İlk proje kapsamında üretilen güneş ocaklarının ağır olması, kolayca güneş ışığına doğru döndürülememesi nedeniyle, yerel halk güneş ocaklarını evlerinde verimli bir şekilde kullanamamışlardır. Bu nedenle, mevcut güneş ocaklarının iyileştirilmesi ihtiyacı ortaya çıkmıştır.
Güneş kurutucuları ise, sebze ve meyvelerin sağlıklı ve hijyenik ortamlarda kurutulmasını sağlamaktadır. Kurutulmuş ürünler, hem uzun süre saklanabilir, hem de hiçbir işleme gerek duyulmadan doğrudan tüketilebilir. Şahmuratlı Köyü'nde dış mekanda 1 büyük ve 1 küçük; Güneş-ev içinde de 2 tane olmak üzere toplam 4 güneş kurutucusu mevcuttur. Güneş kurutucularında sebze ve meyvelerin kurutulması için gerekli sıcaklığa ulaşılırken, çorbalık ve krakerler için yalnızca ön kurutma kısmı gerçekleşebilmektedir. Yapılacak iyileştirmeler ile normalde 3 ay olan meyve-sebze kurutma zaman diliminin, 5 aya çıkması beklenmektedir. Ayrıca, kurutma işleminin daha da verimli hale gelmesi planlanmaktadır.
Güneş kutu fırınları; üst yüzü güneşe bakacak saydam bir malzeme ile kaplanmış, yansıtıcı yüzeylerle donatılmış, yan ve alt yüzleri yalıtılmış, tabanına ısıyı tutması için yörede bulunan kara taşlar yayılmış kutulardır. Pişirilen yemeklerin sıcak kalması için ilk proje kapsamında tasarlanmıştır. Şahmuratlı Köyü'nde 4 adet güneş kutusu bulunmaktadır. Yapılacak iyileştirmeler, güneş kutu fırınlarının daha portatif, kolayca taşınabilir ve içinde tutulan sıcaklığın artırılmasını hedefleyecektir.
1 http:// solarcooking.org, 2008
Scheffler yansıtıcıları, güneş ışınlarını istenen bir noktada toplayarak, o noktanın ısınmasını ve yüksek sıcaklıklara ulaşmasını sağlayan parabolik çanaklardan oluşmaktadır. Scheffler yansıtıcıları kullanılacak alana göre dünyanın çeşitli yerlerinde farklı boyutlarda tasarlanmış ve geliştirilmiştir. Türkiye'de henüz kullanılmayan Scheffler yansıtıcıları, Yozgat Şahmuratlı Köyü'nde kraker, çorbalık ve gözlemelerin pişirildiği, odun/saman yakılan tandır ocağının görevini görebilebecek şekilde uygulanacaktır. Böylece fosil kaynaklarla ısıtılan tandır ocağına olan bağımlılığın da azalması hedeflenmektedir.
Güneş enerjili tasarımlar ile üretilen gıda ürünleri için markalaşma altyapısının oluşturulması, projenin ikincil amacıdır. Markalaşma bir ürünün daha kaliteli şekilde üretildiğini garantileyen; piyasadaki diğer ürünlerden faklılaşmasını sağlayan; ön plana çıkaran en önemli etkendir. Bir ürünün markalaşması, o ürün ile ilgili farkındalığı arttırırken, yaygınlaşmasını ve tanınmasını da sağlar. Marka ürünü niteleyen, tanımlayan, ayırt edici özelliktir. Bir ürünün imajı, tarzı, kabul ettiği sosyal değerleri o markanın soyut değerlerini gösterirken, ambalaj, paketleme, kullanılan malzeme ve fiyat somut değerleri oluşturmaktadır. Bu öğeler göz önünde bulundurularak, Yozgat Şahmuratlı Köyü'nde güneş enerjili tasarımlar ile üretilen ürünler için markalaşma alt yapısı ve pazara sunum çalışmaları gerçekleştirilecektir. Bu kapsamda, ticari işletme ve(ya) kooperatif gibi satışın yasal yollardan yapılması için tüzel kişilik kurulması ile ürün ve üretim süreçlerinde AB Mevzuatı ve Gıda Kodeksi tarafından belirlenen standartların yakalanması için altyapı çalışmaları gerçekleştirilecektir. Böylece ilk projeden farklı olarak, güneş enerjili tasarım uygulamaları bir adım daha ilerlemiş ve güneş enerjisi ile sürdürülebilir kırsal kalkınma modeli için önemli bir altyapı sağlanmış olacaktır.
|
