|
KAMU BINALARINDA YÜRÜTÜLEN
TEMIZLIK ÇALISMALARI
1999 yili çalismalari çerçevesinde Kapadokya Kapisi ve saray yapi grubunun yüksek dogu
cephesi etrafinda bulunan düsmüs ve devrilmis taslari temizleme firsati bulduk.
Kapadokya Kapisi
Bu etkileyici sehir sur kapisinin kismi temizlik çalismalari için seçilmesinin nedeni,
sehrin güney kisminda yer alan ve sehrin diger kisimlarindakilerden farkli bir tipoloji
gösterdigi düsünülen yapi gruplarina yakinligi ve iyi korunmus bir yan mekana sahip
olan tek sur kapisi olmasiydi. Güneydogu tarafinda bir çift, bunu karsilayan kuzeybati
tarafinda ise tek bir burç ile korunan bu sur kapisi, Kerkenes'i çevreleyen tahkimatin
niteligi konusunda önemli yeni ipuçlari vermis ve görsel bakimdan etkileyici bir anit
yapi olarak ortaya çikmistir (Sekil 10-14). Kapinin batisinda yürütülen temizlik
çalismalari, kapinin güneybati burcunu saran ve kapiya bitisik dogu-bati yönünde
uzanan hemen hemen 8 metre uzunlugunda kisa bir duvar parçasi, kuzey-güney yönünde
uzanan hemen hemen 24 metre uzunlugunda baska bir duvar parçasi ile duvar disinda yer
alan bir pekitme ayaginin kazilan kuzey ucuna anitsal bir görünüs veren egimli tas
kapli bir yüzey (glacis) ortaya çikarmistir. Birbirine eklenen iki duvar parçasinin dis
yüzünü olusturan ve egimi 60º'ye ulasan tas kapli yüzeylerin (glacis) korunmus
yüksekliklerinin, özgün zemin kotundan hemen hemen 4 metreye ulastigini görmek, bizim
için güzel bir sürpriz olmustur. Bazi noktalarda egimli tas kapli yüzeyin (glacis)
yüksekliginin, özgün yüksekliginden yalnizca bir kaç tas sirasi eksik oldugu
görülmektedir. Kapinin dogusunda ise, güneydogu burcunun güney yüzünü saran egimli
tas kapli yüzey (glacis) yaklasik 6 metre boyunca izlenebilmistir. Bu kisimda bulunan
egimli tas kapli yüzey (glacis) kalintilarinin yüksekligi özgün zeminden azami 4
metreye, daha dik olan yüzey egimi ise yaklasik 80º'ye ulasmaktadir.
Bu egimli tas kapli yüzey (glacis)
kalintilari, düz bir zemin elde etmek için düzeltilmis olabilecek, kirmizi renkli ve
iri taneli bir dogal kil tabakasi üzerine insa edilmistir. Yükseklikleri 1,5 metreye
ulasan yüzey taslari oldukça iri olup, iyi bir tas isçiligi sergilemektedir. Gerçek
anlamda tas örgü siralari görülmemekte ve yüzeyi olusturan taslar moloz tastan bir
dolgunun önüne yerlestirilmis bir istinat duvari islevi tasimaktadirlar. Duvar tamamen
kuru (harçsiz) örgü teknigi ile insa edilmis olup, ustalikli bir biçimde biraraya
getirilen büyük taslar arasinda kalan bosluklar küçük veya orta büyüklükteki
taslar ile doldurulmustur. Ayrica yüzeyi olusturan taslarin ilk sirasinin bir dizi daha
küçük tasin üzerine egik olarak yerlestirilmesi sayesinde yüzeyde istenilen açinin
saglandigi görülmektedir. Daha ileriki bir safhada, yine iri taneli kirmizi kilden
yararlanilarak bu destek taslarinin üzeri örtülmüs, bunun ardindan dis alanin tamami
beyazimsi bir kil tabakasi ile kaplanmistir. Egimli tas kapli yüzeyin (glacis) üst
kisiminda en çok 1 metre daha devam ederek, bugün artik mevcut olmayan düsey duvar
yüzeyine birlestigi kabul edilebilir.
Duvarin üst kismindan büyük miktarda tas
döküldügünün anlasilmasi sasirtici olmustur. Bu durum hemen hiç süphe götürmez
bir biçimde, egimli tas kapli yüzeyin (glacis) yukari kisminda, tas bir üst duvar
yapisinin bulundugunu kanitlamakta ve böylece sehrin savunma sistemi ile ilgili bugüne
dek anlasilamayan bazi noktalari açikliga kavusturmaktadir. Ayrica, pekitme ayaginin
dista kalan kuzey yüzü basta olmak üzere bir kaç farkli noktada yangin izlerine
rastlanmistir. Demir Çagi sehrini ortadan kaldiran büyük yanginda, bu kisimlarda yer
alan konsol ahsap yapilar yanarak asagiya düsmüs olmalidir (Sekil 12-13). Üst yapiyi
olusturan düsey tas duvar, yokedici yanginin ardindan bilinçli olarak yikilmis ve bu
sayede üzeri örtülen egimli tas kapli yüzeylerin (glacis) büyük kisminda yangin
izleri korunmustur.
Iç kisimda yapilan ön temizlik çalismalari
sirasinda, kapinin iki yaninda bulunan egimli tas kapli yüzeylerin (glacis), kapi geçidi
sinirlari disina çiktigi anlasilmistir. Giris genisligi 6,20 metre olarak
ölçülmüstür.
Bizans dönemine tarihlenen bir yeniden
kullanim olasiligi, geçidin dogu duvarinin onarimi sirasinda yerlestirilen yumusak
kumtasi bloklarinin varligi ile desteklenmektedir. Bu taslarin üzerinde oyma sekiller
bulunmakta olup, üst blokta görülen resim büyük olasilikla bir kilise ile
çevresindeki mezar taslarini tasvir etmektedir.
Saray Yapi Grubu"
Cephesi
"Saray Yapi Grubunun" dogu ucundaki cephede yürütülen temizlik çalismalari
da verimli biçimde ilerlemis, egimli tas yüzeylerin (glacis) bastigi özgün zemine
yalnizca seçilen bir kaç noktada erisilmekle birlikte, bu yüzeylerin yüksekliklerinin
özgün hallerinde en az 4 metreye ulastigi anlasilmis ve burada da yangin izlerine
rastlanmistir (Sekil 15).
Saray Yapi Grubu ana girisinin dogu uçtaki
cephede yer alan derin ve merkezi konumlu nisin içinde bulunmadigi kesinlesmis olmakla
birlikte, giris yerinin belirlenmesi için gelecek yillarda arastirma çalismalarinin
sürdürülmesi gerekmektedir.
Belgeleme
Egimli tas kapli yüzeylerin geleneksel yöntemlerle detayli çizimleri yapilmistir (Sekil
16). ODTÜ Mimari Fotogrametri Merkezi Proje Baskani Emre Madran’in yardimlariyla ortaya
çikan tas yüzeylerin (Sekil 17) fotogrametrik belgeleme çalismalari tamamlanmistir.
Daha sonra ODTÜ’de stereo-fotograflar degerlendirilerek ölçekli çizimleri
yapilmistir.
Konservasyon Çalismalari
Mevcut duvarlarin çevresindeki moloz tas döküntüler, cephelerin görsel ve anitsal
etkisini arttirmak amaciyla is makinalari yardimiyla uzaklastirilmistir. Digerlerinin
arasindan ayiklanan dökülmüs yüzey taslari, ileride yapilacak restorasyon
çalismalarinda kullanilmak üzere ayri bir yere dizilmistir. Gerekli görülen yerlerde,
egimli duvar yüzeyini olusturan iri taslar arasindaki bosalmis kisimlara daha ufak taslar
yerlestirilmistir. Egimli tas kapli duvar yüzeyinin (glacis) özgün tabanini olusturan
zemin kum ve çakil tabakalari ile örtülmüs ve bunlarin üzerine bir kum tabakasi
serilmistir. |
Sekil 10: "Kapadokya Kapisi" ve sur
duvarlari. Kapi girisi agacin arkasindadir.
Sekil 11: Temizlik çalismalarinin birinci günü.
Sekil 12: Üzerinde yangin izleri görülen payanda
ve egimli tas yüzeyin bir bölümü.
Sekil 13: Kapinin Güneydogu Kulesinin egimli tas
yüzeyi. Egimli tas yüzeyin üstünde yangin izleri görülebilmektedir.
Sekil 14:
Kapi geçidinin dogu yüzü. Resimde burç ile yikilan duvar üst yapisina ait tas
döküntüleri görülebilmektedir.
Sekil 16:
Egimli tas yüzeyleri belgeleme çalismalari.
Sekil 17: "Kapadokya Kapisi”nda yapilan
stereografik fotograflama çalismalari.
|
|