|
|
ŞEHİRDE YÜRÜTÜLEN
YÜZEY ARAŞTIRMASI ÇALIŞMALARI
1999 yili arazi çalismalariyla mevcut sehir plani kazi gerektirmeyen uzaktan algilama
yöntemleri kullanilarak büyük ölçüde genisletilmistir. Trimble marka bir Küresel
Konumlandirma Sistemi (Global Positioning System - GPS) ile yürütülen hareketli
(kinematic) yüzey arastirmasi, sehir yüzölçümünün %80'ini kapsamaktadir (Sekil 2).
Bu çalisma sonucu elde edilen topografik harita, 886.377 adedi 1999 yili çalismalari
sirasinda elde edilen toplam 1.286.767 veri noktasindan olusmaktadir. Toprak alti
kalintilarini detayli bir biçimde ortaya çikarmamizi saglayan ve GEOSCAN FM-36 fluxgate
model bir gradiometre ile yürütülen jeomanyetik yüzey arastirmasi ise (Sekil 3),
Kerkenes'de kullandigimiz temel arastirma yöntemi olmayi sürdürmektedir. Iki vardiya
halinde çalisarak, araziye daha önce uyarlanmis olan kareleme sistemine ait 20 x 20
metre boyutlarindaki birimlerden, günde yaklasik 40 adet belgelemek mümkün olmustur.
Demir Çagi kalintilarinin, anakaya ile geç dönem kültürel kalintilarindan ayirt
edilebilmesi amaciyla elde edilen jeomanyetik görüntüler yüzey üzerinde de kontrol
edilmistir. Ayrica jeofiziksel görüntüler ile balon fotograflarini topografik
haritalarin üzerine yerlestirerek üç boyutlu arazi görüntüleri olusturulabilmektedir
(Sekil 8). Sehrin kuzey kismini kapsayan GIS uygulamalari çalismasi, ODTÜ Pilot Projesi
adi altinda, Ömür Bakirer ile birlikte yürütülmektedir.
Sehrin Kuzey ve Orta Kisimlarinda Bulunan Yapi Adalari
Burada, sehrin kuzeyinde yer alan ve yüzölçümünün yaklasik üçte birini olusturan
bölümüne ait jeomanyetik haritadan alinan iki tipik yapi adasinin görüntüleri
sunulmaktadir. Bunlardan boyutlari 60 x 60 metreye ulasan ve içerisinde bir kaç tane
görkemli dikdörtgen yapiyi barindiran ilk yapi adasi (Sekil 4a) siddetli bir yangina
maruz kalmistir. Nispeten silik olarak görülen dikdörtgen kalintilar, siddeti daha da
yüksek bir yangina isaret ediyor olabilir. Daha büyük bir ölçekte betimlenen ve
boyutlari 40 x 40 metreye ulasan ikinci yapi adasinin (Sekil 4b) dogu tarafinda kendisine
eklenen 20 metre genisliginde bir yapi grubu daha bulunmaktadir. Bunlarin arasindan
kolayca ayirdedilebilen ve üç küçük kare odadan olusan dizi Kerkenes'de sik rastlanan
bir yapi tipine isaret etmektedir.
Güneydeki Sirtta Yer Alan Kamu Yapilari (Sekil 9)
1999 arazi çalismalarinda sehrin güney kisminda yürütülen jeomanyetik yüzey
arastirmasi da genisletilmis olup (Sekil 3), önemli oldugu düsünülen yapilara ait yeni
detaylar ortaya çikarilmistir (Sekil 9). Sehrin bu kismi, nispeten daha alçakta bulunan
kuzey ve orta kisimlardan farkli bir karaktere sahiptir ve kamusal islevli oldugu
düsünülen yapi gruplarinin yerlesmesi için seçilmis gibi görünmektedir.
"Saray" olarak adlandirdigimiz yapi grubunun, birden fazla
sayida bagimsiz anitsal yapidan olustugunu anlamis bulunuyoruz. Avlular etrafinda
düzenlenmis farkli büyüklüklerdeki odalardan meydana gelen bu yapilarin benzerlerine
sehrin baska hiç bir kesiminde rastlanmamistir.
"Polo Sahasini" olusturan alan ile buna bagli teraslarda
yürütülen jeofiziksel yüzey arastirmasi, daha önceki çalismalarda çizilen plani
dogrulamistir. Nispeten daha büyük yapilarin üzerlerini örten çatilarin desteklerine
ait kalintilar olarak yorumlanabilecek izlere rastlanmamistir.
Sekil 5: Kentin kuzeybati bölümünü gösteren
jeofiziksel harita. Harita, UTM projeksiyonunda, Microstation’da çizilmis Kerkenes
lokal kareleme sistemiyle, IRAS/C’de jeoreferanslanmistir.
Sekil 7: Kentin kuzey bölümünün 1993 yilinda
sicak hava balonundan çekilmis egri (oblique) fotografi. Sekil 5 ve 6'da görülen
alanlar kirmizi ile Sekil 8'de görülen alan ise sari ile çerçevelenmistir..
Sekil 9: (a) “Saray Yapı Grubu” ve çevresinin
GPS arazi modeli.
|
|
Sekil 6: Sekil 5'de görülen jeofiziksel haritanin,
rektifiye balon fotograflari ile çakistirilmis hali. Böylece yüzey ve yüzeyalti
kalintilarinin karsilastirilmasi mümkün olmaktadir. Bu görüntüler Intergraph
yazilimlari kullanilarak hazirlanmistir.
Sekil 8: Yeralti kalintilarini incelemek amaciyla
kentin kuzey kisminin iki boyutlu jeofiziksel görüntüsü, üç boyutlu GPS arazi modeli
ile çakistirilmistir. Görüntüde sehir surlari, beyaz ile gösterilmistir. Kentin kuzey
kismini olusturan yapi adalarinin ise, surlarin içinde ve vadinin üst tarafinda
siralanmis oldugu görülmektedir. Görüntünün orta kisminda yeralan nispeten daha
alçak alanlarda su rezervuarlari (göletler) ve su kaynaklarinin düzenlenmesi için
kullanilan diger ögeler bulunmaktadir.
Sekil 9: (b) Güneydeki sirtin jeofizik haritasi. Veriler, GEOPLOT yazilimi ile islendi ve
SURFER yazılımı ile görüntülendi. Plana yapilan önemli bir ekleme, teraslardan en
büyügüne açilan anitsal bir giris kapisi olarak yorumlanan bir yapiya ait detayli
görüntülerdir. Önemli oldugu anlasilan bu yapi, sehri yokeden yanginda büyük hasar
görmüstür. Yapinin boyutlari 16 x 16m’ye ulasmakta olup, iki dikme dizisiyle
bölünmüs üç neften olusan bir plan düzenine sahiptir. Bu yapi, yakininda bulunan
"Kapadokya" ya da Güneybati sur kapisi ile ilis-kilendirilmis ayri bir iç kapi
olarak yorumlanabilir. "Saray Yapi Grubuna" göre yolun diger tarafinda yer alan
ve islevsel açidan önemli oldugu düsünülen bir baska yapi adasinin içerisinde
yürütülen jeomanyetik yüzey arastirmasi, iki sira dikme ile bölünmüs genis bir
salon ile yine dikmeli bir giristen olusan ve boyutlari 15 x 30m ulasan bir yapi ortaya
çikarmistir.
|
|
Sekil 2:
GPS arastirmasinin ilerleyisi. Kentin yüzey topografyasini belirleme çalismalari artik
alanin %80 ini kapsamistir.
Sekil 3: Jeomanyetik arastirma bugüne
kadar sit alaninin bir kilometrekareden fazlasini veya % 40’ini kapsamistir.
Sekil 4: (a)
Kentin kuzeyinde bulunan büyük yapi adalarinin jeomanyetik görüntüsü. Ölçek
1:2000.
Sekil 4: (b)
Kentin kuzey batisinda bulunan bir yapi adasinin jeomanyetik görüntüsü. Ölçek
1:1000.
|
|
